روان نمایشگری یا (سایکودراما) psychodrama چیست؟

روان نمایشگری یا (سایکو دراما) که به اشتباه تئاتردرمانی یا نمایش درمانی هم گفته می شود و اجزاء وابسته به آن ازقبیل سوسیودرام  و اجرای نقش را مورنو در حدود سال 1930 ابداع کرد. روان نمایشگری با طرح هر مساله از سوی فرد می تواند به آشکارسازی هر یک از این سه حیطه هیجان، فکر و یا رفتار  بپردازد. به عبارت دیگه روان نمایشگری می تواند به هریک یا همه قلمروهای رفتاری شناختی، هیجانی و روابط بین فردی با توجه به آنچه که درمانجو نیاز به تجربه کردن آن دارد متمرکز شود.

روان نمایشگری

یکی از انواع گروه درمانگریهاست که به شخص کمک می کند تا ابعاد روانشناختی مسئله اش را از طریق به نمایش درآوردن آنها و نه فقط از راه گفتگو بازنگری و کشف کند. این رویکرد که از تصویرسازی ذهنی ، تخیل ، اعمال بدنی و پویایی گروه استفاده می کنه ترکیبی از هنر، بازی، حساسیت عاطفی و تفکر صریح است که با تسهیل در رها کردن عواطف حبس شده به افراد در کسب رفتارهای جدید و موثرتر و گشودن راه های نامکشوف حل تعارض و همچنین شناخت قالب خویشتن کمک می کند.

روان نمایشگری

تحلیل شناختی را با ابعاد تجربی و کنشی پیوند می دهد. در عمل پیاده کردن تعامل بین فردی در یک مساله، درگیر کردن جسم و ذهن به این که رویدادی در زمان حال در حال وقوع است، نظرات و احساسهایی را به سطح آگاهی فرد منتقل می کند که فقط در حالت گفتگو درمورد آن مساله امکان پذیر نیست. وجوه غیر کلامی نه فقط در کم و کیف رابطه اثر دارند، بلکه سر نخهایی از انگیزه ها و نگرشهای نهفته درونی هستند مثلا از بروز رفتارهایی با شدت عصبانیت بیشتر یا حالتهای ترس آشکارتر سبب آگاهی به هیجانهایی می شود که ممکن است در فرد نهفته و فروخورده شده باشند.

رویکردهای عملی بخصوص در درمان نه تنها برای بیمارانی که دارای ظرفیت محدود شده فعالیت ذهنی و توصیف کلامی هستند (مثل کودکان، افراد مبتلا به جنون، بزهکاران و…) مفید است بلکه برای کسانی که تجارب ناگوار خود را با مکانیزم منطقی سازی کتمان می کنند نیز سازنده و موثر است.

روان نمایشگری در موقعیت های غیر بالینی نیز بکار می رود؛ چنانچه اجرای نقش در تعلیم و تربیت، مشاغل و صنایع و در برنامه های پرورش روحی یا اصلاح ساختار جامعه یا حتی پیدا کردن راه حل مساله یا فقط برای تفریح در زندگی روزمره مناسب است.

هرچند تئاتر درمانی بیشترین اثر را در موقعیت های گروهی ( گروه درمانی) دارد اما با انطباق روشهای آن در فرآیندهای درمانی تحلیل خانواده، زوج درمانی و حتی درمان انفرادی نیز بکار می رود. علاوه بر آن تئاتر درمانی و اصول آن عمق بیشتری به درک پدیدۀ فردیت و روانشناسی اجتماعی می بخشد.

روشهای تئاتر درمانی در بسیاری از رویکردهای روانشناختی همچون رفتاری، شناختی، خانواده درمانی، درمان با رویکرد گشتالتی و سایر موارد نفوذ کرده است.

روان نمایشگری با طرح هر مساله از سوی فرد می تواند به آشکارسازی هر یک از این سه حیطه هیجان، فکر و یا رفتار  بپردازد. به عبارت دیگه روان نمایشگری می تواند به هریک یا همه قلمروهای رفتاری شناختی، هیجانی و روابط بین فردی با توجه به آنچه که درمانجو نیاز به تجربه کردن آن دارد متمرکز شود.

در روان نمایشگری (سایکودراما)، psychodrama به فرد كمك مي شود تا با تجسم و بازي كردن يك مساله به جاي فقط صحبت كردن در مورد آن(روان درماني نوع مرسوم) مساله را بازنگري كرده، براي آن راه حل مناسب پيدا كند. فرد با درگيرشدن در سطح فعاليتهاي فيزيكي نسبت به دنياي دروني و عاطفي خود پذيرش و دسترسي آسانتري مي يابد. به عبارت ديگرهنگامي كه تفكري تجسم مي يابد تا ديگران نظاره گر آن باشند و مورد پذيرش فرد هم واقع مي شود، واقعي تر بنظر مي رسد. اين مفهوم عملي و نظري كاربرد مهمي در درمان و تعليم و تربيت دارد. مورينو چنين تمايلي را عطش اجرا مي نامد و مي گويد:  مردم بيشتر نياز دارند كه واكنش ها و نيازهاي خود را عملي سازند تا اينكه فقط در مورد آنها حرف بزنند (بلاتنر،1383).

روان نمايشگري به عنوان روشي براي تمرين زندگي بدون اشتباه كردن و مورد تنبيه واقع شدن تعريف شده است. اين اجرا در يك گروه اتفاق مي افتد و راهي است براي نگاه كردن به زندگي يك نفر چنان كه هست( هولمز و كارپ، 1991).

روان نمایشگری اصطلاحات مخصوص به خودش را دارد که در اینجا لازم است با آنها آشنا شویم:

• پروتاگونیست یا شخص اول : کسی است که در روان نمایشگری نقش اول را دارد یعنی کسی که موقعیتی از موقعیتهای زندگیش را به نمایش می گذارد.

• کارگردان : کسی که شخص اول را در استفاده از روشهای روان نمایشگری به منظور بازنگری مسئله اش هدایت می کند.

• من های کمکی : افرادی هستند که در کنار شخص اول و کارگردان ایفای نقش می کنند و در زندگی شخص اول نشانگر افرادی مثل همسر کارفرما یا حتی بخشی از وجود خود فرد هستند.

• حضار: افرادی هستند که در زمان اجرای روان نمایشگری حضور دارند و این افراد برخلاف تماشاگران تئاتر معمولی با ایفای نقش های فعال، شخص اول را در شناخت احساساتش یاری می کنند .

• صحنه : مکانی که نمایش در آن اجرا می شود که می تواند سن یا سکویی باشد.

گرد آورنده : پریناز پناهی، روانشناس بالینی ( سایکودراماتیست)