شکلهای اصلی نمایش تئاتر درمانی :

در اینجا همچنین لازم است که با انواع روان نمایشگری و تفاوتها و تشابهات آنها با تئاتر درمانی آشنا شویم :

• روان نمایشگری یا سایکودرام : مستقیما به ویژگی های شخصیتی یک فرد مشخص و روی جنبه هایی از زندگی شخصی او می پردازد. سایکودرام تمرکز بر فردیت شخص اول دارد و بر زندگی شخص اول در زمان گذشته، حال و آینده می پردازد و معمولا در جهت جنبه های عمیق عاطفی هیجانی حرکت می کند.

• ایفای نقش : یکی از شیوه های تئاتر درمانی، ایفای نقش است .ایفای نقش مفهومی سطحی تر از سایکودرام است و رویکردی صرفا رفتاری است که تمرکزش بر تمرین رفتاری یا یافتن بهترین پاسخ به موقعیت است و روشی است برای کسب مهارتهای مختلف مثل مهارت مصاحبه ، مهارت ایجاد رابطه صحیح و ….آموزش نقش ممکن است که در مرحله آماده سازی گروه یا حتی خاتمه سایکودرام مورد استفاده قرار گیرد.

• سوسیودرام : مفهوم دیگری است که هدف آن بازگشایی مشکل گروهی از افراد است. مردمانی از فرهنگهای مختلف با شیوه های متفاوت زندگی گرد هم می آیند تا اختلافات خود را حل و فصل کنند. همواره باید حواسمان باشد که سوسیودرام تبدیل به سایکودرام نشود در سوسیودرام اگرچه شخص ممکن است در نقش پروتاگونیست ظاهر شود اما مسایل فردی وی مطرح نیست وقصد ما صرفا مطرح کردن یک مساله و تجربه مشترک است مثل رابطه مادر- فرزند، معلم – دانش آموزو پرستار– بیمار و … و باید از تمرکز بر روی احساسات فردی شخص اول اجتناب گردد. برخی موارد که بررسی مسایل فردی مورد نظر است سوسیودرام شروع مناسبی برای تئاتر درمانی است که باعث می شود فرد یا افراد گروه مقاومت کمتری در مطرح کردن تعارضات عمده زندگی از خود نشان دهند بنابراین ممکن است از سوسیودرام در مرحله آماده کردن سایکودرام استفاده شود.

• دراماتراپی : در چند دهه اخیر دراماتراپی بعنوان یکی از انواع هنردرمانی مورد توجه قرارگرفته است که از سه جهت با سایکو درام متفاوت است :

متخصصی که به سایکودرام می پردازد آموزش خود را از روان درمانی شروع کرده پس از کسب تجربه و علم کافی به سمت سایکودرام حرکت می کند که گاهی در تلفیق با سایر روشهای رواندرمانی آن را بکار می برد و گاهی آن را در موقعیتهای غیر بالینی مثل تعلیم و تربیت و مشاوره شغلی نیز بکار می برد، اما دراماتراپیست معمولا اول در تئاتر حرفه ای می شوند آنگاه در حوزه دراماتراپی و رواندرمانی آموزش می بیند.

متخصص سایکودرام بر اجرای صحنه های واقعی زندگی شخص اول تاکید دارد و بیشتر بر روی مشکل شخص اول تمرکز می کند اما دراماتراپیست ممکن است از اعضای گروه بخواهد که تئاتری را از روی یک سناریوی از پیش نوشته یا بطور فی البداهه اجرا کنند که این روش بیشتر به منظور تقویت خویشتن خویش در افراد بکارمی رود چرا که بازی نقش اغلب بطور غیرمستقیم به مکاشفه یا ابراز خویش منجر می شود. ضمن اینکه دراماتراپیست ها بیشتر روی خودجوشی و تعامل گروهی اعضا تمرکز دارند. در حالیکه سایکو درام بر روی مسائل یک فرد در درون گروه تمرکز می کند.

سایکودراماتیست ها از تمرین نقش اجتناب می کنند اما دراماتراپیست ها برای آماده سازی و تمرین مراجعان خود برای اجرا اهمیت قائل هستند.

گرد آورنده : پریناز پناهی، روانشناس بالینی ( سایکودراماتیست)