آموزش مهارت هاي زندگي و نقش مشاوره برای زندگی بهتر

آدمي در مسير تكاملي خود مالك منابع و وسائلي براي زندگي مؤثر است ، اوست كه مي‌تواند خود را در زمان حال تجربه كند و گذشته و آينده را از طريق به ياد آوردن و پيش بيني وقايع به تجربه در آورد.

براي دستيابي به فضائل ، موانع و دردها و رنج ها ی فراوانی در برابر انسان است .اگر آدمي بتواند بر مشكلات خود فائق آيد و از سدهاي پيش راه بگذرد ، نگهداشتن و پايداري فضيلت‌هاي به دست آمده را آسان از دست نمي دهد و چنان چه فرزندان ما به اين حكمت زيبا در كسب فضائل آگاه شوند قطعاً در بردباري و شكيبائي ها استوارتر خواهند بود.

نقش مشاور نيز در اين مسير تكاملي نقشي حساس و مؤثر است ، آگاه كردن آدمي به چگونگي مقابله و مبارزه با مشكلات ، پشتیبانی و حمایت از مراجعان و تقويت روحيه و بالا بردن ظرفيت هاي احساسي و رواني آنان از نكات ممتاز كاركرد او در کمک به كسب فضائل است و تلاش هاي او در جهت تقويت خود باوري ، اعتماد به نفس و استقلال زمينه هاي تكامل و تقرب آدمي را به منبع والاي پاكي ها فراهم خواهد نمود.

تعريف مهارت هاي زندگي :

مهارت هاي زندگي عبارتند از: مجموعه اي از توانائي ها كه زمينه سازگاري و رفتار مثبت و مفيد را فراهم مي آورند ، اين توانائي ها فرد را قادر مي سازند كه مسئوليت هاي نقش اجتماعي خود را بپذيرد و بدون لطمه زدن به خود و ديگران با خواست ها ، انتظارات و مشكلات روزانه ، به ويژه در روابط بين فردي به شكل مؤثري روبرو شود ( 2)

انسان در تعاملات حياتي خود با محيط اجتماعي واجد صفاتي خاص مي شود . مهم ترين تأثيراتي كه محيط زندگي بر رفتار به جاي مي گذارد از طريق احساسات و عواطف است و همين ها است كه نگرش آدمي را تحت تأثير قرار داده ، تغييراتي اساسي را رقم خواهد زد و نهايتاً‌ در اين تعاملات آدمي تجربياتي را كسب مي كند که پس از تكرار و تمرين  رفتارها ، مهارت هائي را به وجود مي آورد.

پژوهشگران معتقدند تعدادي از مهارت هاي كسب شده پايه فعاليت هاي مربوط به ارتقاي بهداشت روان را سبب خواهد شد.

تأثير مثبت مهارتهاي زندگي:

مهارتهاي زندگي شخص را قادر  مي سازند تا دانش ، نگرش و ارزش هاي وجودي خود را به توانائي هاي واقعي و عيني تبديل كند و بتواند از اين توانائي ها در استفاده صحيح تر نيروهاي خود بهره گيرد و زندگي مثبت و شادابي را براي خود فراهم سازد.

شخصي كه از مهارتهاي زندگي در مراوده و ارتباط با ديگران كمك مي گيرد به احراز موفقيت‌هاي ذيل نائل خواهد شد

الف : قدرت تحمل نسبت به نظرات مختلف و احساس امنيت  نسبت به گفتار ديگران

ب : انجام  بموقع  كار با توجه به شرايط زمان و مكان

ج : برنامه ريزي و كوشش در امور مفيد و دوري از هر كار بي فايده

د : راز داري و كنترل گفتار

هـ : برداشت واقع بينانه از جهان و عبرت آموزي از وقايع تاريخ گذشته (3)

و : تقويت خود پنداره و اتكاء به نفس

ز : استفاده از ظرفيت ها و كنش هاي هوش

همچنين مهارتهاي زندگي اثر مناسبي در جهت كاهش آسيب هاي فردي و اجتماعي خواهند داشت و با ايجاد نگرش هاي اصولي و علمي در انتخاب بهترين شيوه در انجام بهينه هر فعاليت نقش مؤثر خود را اثبات  خواهند نمود.

حتما بخوانید :روانشناس ، روانپزشک یا مشاور ، کدامیک برای من مناسب تر است؟

مهارتهای زندگی

انواع مهارت هاي زندگي:

در معرفي انواع مهارت هاي زندگي كه در ساختار شخصيتي انسانها مشاهده و در عملكرد آدمي نقش هاي ارزنده اي بجاي مي گذارد در اين مقاله به اختصار سخن گفته خواهد شد ، تعداد و تنوع اين مهارت ها در ديدگاههاي متفاوت و جوامع مختلف قابل بررسي است ، هدف اصلي ما بررسي نقش سازنده مشاوره در چگونگي ايجاد مهارت هاي زندگي و گزينش بهينه آن است كه مي تواند تحول عظيمي را در ساختار زندگي انسان بوجود آورد.

تعدادي از مهارت هاي زندگي بشرح زیر است :

1-تصميم گيري

2- حل مسئله

3- تفكر خلاق

4- تفكر انتقادي

5- روابط مؤثر اجتماعي

6- خودشناسي

7- همدلي

8- انعطاف پذيري (4)

1-تصميم گيري

انسان به عنوان يك موجود برخوردار از تعقل به مطلوب ترين روش ها در دستيابي به هدف توجه مي كند لذا مي خواهد  در شرايط اطمينان كامل تصميم گيري نمايد.

امروزه ايجاد مهارت در تصميم گيري بعنوان يكي از پايه اي ترين مهارت هاي زندگي بشمار مي آيد ، زيرا زندگي در جوامع  پيشرفته ، گسترش ارتباطات اجتماعي و افزايش انتخاب ها را فرا راه اقشار مختلف خاصه جوانان قرار داده است ، انتخاب رشته تحصيلي ، شغل و همسر از جمله موارد مهم تصميم گيري هستند . تصميمات صحيح وعقلائي در اين موقعيت ها نتيجه‌اي مؤثر در زندگي فرد بجاي خواهند گذاشت و از تعارضات و تنش هاي رواني فرد خواهند كاست .

هر چند تصميم گيريهاي غير منطقي و نادرست باعث اضطراب و ايجاد افسردگي خواهد شد ولي تصميم گيري عاقلانه آينده اي روشن را بوجود خواهد آورد و اطمينان و آرامش ويژه اي را به زندگي فرد هديه خواهد نمود در اين صورت است كه نقش مشاوره و هدايت هاي مشاور مي تواند بعنوان عنصر آگاهي ونيروي پشتيبان ياري دهنده وي بسوي تصميم گيري صحيح و اصولي باشد . هر گاه براي تصميم گيري مطلوب به توانائي هاي خاص از جمله افزايش خودآگاهي ،‌ درك ارزش هاي فردي و خانوادگي ،‌ مهارت هاي انتخاب هدف و روابط مطلوب بيني فردي و… نياز باشد و تصميم گيرنده واجد اطلاعات لازم‌، موقعيت مناسب و قدرت استنتاج مناسب نباشد نياز به مشاوره در صدر امور قرار مي گيرد .

دادن اطلاعات مفيد و مناسب ، خارج كردن فرد از تأثيرات والقاآت نامناسب اجتماعي‌، دوستان و خانواده و زمينه سازي يك موقعيت ويژه براي تصميم گيري مستدل ، كافي و مناسب از توانمنديهاي يك مشاور در چنين مواقعي است .

حضور مشاور بعنوان يك راهنماي مطلع باعث مي شود كه اطلاعات و دانسته هاي لازم را در اختيار تصميم گيرنده قرار دهد ،‌ نتايج احتمالي هر فعاليت را با تكيه بر تجربه هاي متفاوت افراد، پيش بيني نمايد ، فرد را در فضائي واقعي و حقيقي قرار دهد و با حضور دلگرم كننده خود از اثرات تنش زاي لحظه هاي بحراني كاسته و محيط آرامي را براي تصميم گيري عاقلانه افراد فراهم آورد

بديهي است تصميم گيري در چنين موقعيتي مقرون به صواب و داراي نتيجه مناسب‌تري خواهد بود كه در مجموع تصميم گيرنده از شك و دو دلي رها شده و انتخابگر راهي خواهد شد كه تا اندازه اي به نتايج و تبعات انتخاب خود ، آگاه و مقدمات لازم براي برخورد با موقعيت هاي حاصل از تصميم گيري خويش را تمهيد خواهد نمود ،‌

اين توان جز در سايه اعتماد و ياري گرفتن از مشاوران آگاه و دلسوز ميسر نخواهد شد .

2-حل مسئله

حل مشكلات فراروي انسان تأثير سازنده اي در ايجاد اعتماد بنفس و كسب آرامش آدمي دارد و به انسان نيروئي ويژه و انگيزه اي مناسب براي مواجهه سازنده با مشكلات هديه مي نمايد .

حل مسئله كه بقول انديشمندان در بالاترين سطح فعاليت هاي شناختي انسان قرار دارد (5) نيازمند يك سلسله فعاليت هاي تخصصي و داشتن بسياري از توانمنديهاي شخصيتي است‌، برخي مسائل رو در روي آدمي داراي راه حل هاي واضح هستند و بعضي راه حلهاي زياد روشني ندارند .

راه حل هاي ساده متأثر از تجربيات و دانسته هاي قبلي آدمي است اما آن دسته از مسائل كه به سادگي قابل حل نيستند مؤيد آن است كه يافتن راه حل در حوزه دانش و تجربه فرد نيست لذا بايد اطلاعات جديدي فراهم آيد مفهوم صحيح مشكل ارائه شود و به حل مشكل بصورت عميق نگريسته شود و يا اينكه از اطلاعات پيشين در تركيبي تازه و متناسب با موقعيت جديد بهره گرفته شود .

تلاش براي رسيدن به هدف از مسيرهاي خاص و يافتن بهترين راه حل و استفاده از راهبردهاي حل مسئله چاره كار در مسائلي است كه راه حل زياد روشني ندارند .

در حل مشكلات و معضلاتي كه در حوزه دانش آدمي قرار نمي گيرد ، نقش مشاوره از جايگاه خاصي برخوردار است ، هنگامي كه مشاور فرد را در جهت حل مسئله اي ياري و هدايت مي‌نمايد .

ابتدا ، زمينه هاي مناسب براي درك و فهم سئوال يا مسئله را فراهم مي آورد و به مراجع خود كمك مي كند تا اطلاعات لازم براي حل مشكل را از طريق مجاري مناسب كسب نمايند و قادر شوند كه اطلاعات اصلي و كمكي را از اطلاعات حاشيه اي كه ياريگر او نيستند جدا سازد .

آنگاه بايد فرد ترغيب شود تا به راه حل هاي متفاوت بينديشد وبراي هر راه حل نتيجه نهائي آن را پيش بيني نمايد ، انتخاب بهترين روش حل مسئله و بازبيني فعاليت پسنديده حل مسئله از ديگر اقدامات مراجع در حل بهينه مشكلات است

با نگاهي جامع به فعاليت هاي فوق و بررسي جايگاه مشاوره به اين نتيجه مهم مي‌رسيم كه وجود مشاوراني آگاه و مجرب در جهت ياري كردن به انسانهاي داراي مشكل ، ضرورت تام خواهد داشت ، آنان همواره در صدد آن هستند كه فضائي فراهم آورند كه فرد مبتكر و مستقل انديش بار آيد ، از قيد محدوديت ها رهايي يابد و در حل مسائل زندگي خود موفق باشد .

3-تفكر خلاق

خلاقيت پديده اي عمومي است كه به درجات مختلف نزد همه افراد وجود دارد ، لذا بايد به هر فرد كمك كرد تا با خودشناسي لازم ، اطمينان و اعتماد بنفس به اين موقعيت نائل آيد .

غني بودن محيط آموزش و پرورش ، توسعه اطلاعات و افزايش سرعت واكنش افراد نسبت به انگيزه هاي محيطي نيز بر كيفيت خلاقيت خواهد افزود به تعبيري خاص اگر بتوانيم قدرت تصميم گيري و مهارت حل مسئله را بگونه اي تلفيق و تقويت نمائيم به حصول تفكر خلاق كمك نموده ايم و زمينه هاي لازم براي پرورش خلاقيت را فراهم آورده ايم قدرت تفكر خلاق از نگاه آدمي به فراسوي تجارب و خارج كردن خود از بن بست ها و محدوديت‌ها ريشه مي گيرد و فرد را از حالت خشك و قالبي گذشته به سوي انديشه هاي آزاد و ارائه نظريه هاي متفاوت سوق مي دهد و نهايتاً موقعيتي بوجود مي آورد كه انعطاف ، اصالت و رواني را در افكار و اعمال آدمي بوجود مي آورد در ايجاد تفكر خلاق هم جايگاه مشاور از اهميت خاصي برخوردار است .

مشاور با آموزش هاي لازم و ايجاد نگرش ويژه اي ، در روش كار و انتظارات محيط آموزشي ، تغييرات كلي بوجود مي آورد و با ايجاد اعتماد بنفس ، نوآوري ، آزاد انديشي و نظاير آن و آموزش تفاوت هاي فردي عقيده و نظر جديدي را فرا راه مراجعان قرار خواهد داد

مشاور اين عقيده را كه خلاقيت ذاتي است و فقط عده محدودي از آن برخوردارند را كنار مي گذارد و اين واقعيت را كه عده معدودي از خلاقيت بيشتري برخوردارند ولي بقيه نيز مي توانند در صورت پرورش مطلوب ، از خلاقيت مناسب بهره مند شوند ، را به ديگران تفهيم خواهد نمود .

مشاور راهكار و راهبردهاي لازم براي كسب اطلاعات و معلومات را در اختيار فرد مي‌گذارد يعني مي كوشد محيط مساعدي براي بروز خلاقيت فرد را فراهم آورد .

4-تفكر انتقادي

تفكر راهي براي معنادار كردن روابط بين رخدادها ، مفاهيم ، اصول و اشياء است و تفكر انتقادي هم انديشيدن درباره شيوه تفكر خود است ، به تعبيري مهارت تحليل عيني اطلاعات و تجارب را تفكر انتقادي معرفي كرده اند

در تفكر انتقادي عوامل مؤثر بر رفتارها و نگرش ها ابتدا مشخص شده و مورد ارزشيابي قرار مي گيرد و سعي مي شود از مهارت هاي تفكر بالاترين استفاده مفيد صورت گيرد در مجموع اين نوع تفكر بهره گيري از راهبردها و مهارت هاي شناختي به منظور بالا بردن بازده مطلوب رفتارها است

واجدين اين نوع تفكر داراي شفافيت مواضع ، تصحيح نگرش ها و كاهش فشار ناشي از تعارضات و باورهاي تحميلي هستند

نقش مشاوره در اين نوع تفكر وضوح بيشتري دارد ، هرگاه فرد از دريافت مبهم موضوعات در رنج باشد ، مشاور مواضع متفاوت را معرفي و در ارائه و تبيين نگرش هاي صحيح توانمندي هاي خود را به ثبوت خواهد رساند و نقاط ضعف و قوت مسائل را بازگو خواهد نمود ، همچنين در مواقع متأثر شدن فرد از فشارهاي همسالان ، رسانه ها و ارزش هاي محيطي با پشتوانه قرار دادن فرد و آگاهي مراجع در كاهش فشارهاي پيراموني آدمي نقش مؤثري ايفا خواهد نمود در واقع مشاور ، تسهيل كننده تفكر انتقادي است زيرا اوست كه با اشراف نسبتاً جامعي بر مسائل و پديده ها و بدور از هر گونه منفعت طلبي و ترس از موقعيت‌هاي خود ساخته ، عناصر اصلي تحليل و بررسي قضايا را كنار هم قرار مي دهد و به مراجع كمك مي كند تا از دريچه او به حوادث نظاره كند و سپس تصميم گيري معقول و عالمانه اي داشته باشد ، بديهي است ره آورد چنين موقعيتي حتماً نمود هائي از موفقيت خواهد بود .

منابع و مأخذ :

1-آقا زاده ، محرم مقدمات مهارتهاي مطالعه و پژوهش ، چاپ اول ، تهران : مؤسسه فرهنگي منادي تربيت ، 1379

2-حسيني ، سيد ابوالقاسم  ،‌اصول بهداشت رواني ،‌چاپ دوم ، مشهد : انتشارات دانشگاه مشهد ،‌1363

3-سيف ،‌علي اكبر ،‌روان شناسي پرورشي ، چاپ هفتم . تهران : انتشارات آگاه ، 1371

4-شعاري نژاد ، علي اكبر فعاليت هاي اجتماعي و گروهي ،‌چاپ دوم . تهران : مؤسسه فرهنگي منادي تربيت ،‌1380

5-شيلينگ ، لوئيس ، نظريه هاي مشاوره ، ترجمه سيده خديجه آرين ،‌ تهران انتشارات اطلاعات، 1372

6-طارميان فرهاد و ديگران ، مهارتهاي زندگي ،‌چاپ سوم ، تهران : مؤسسه فرهنگي منادي تربيت ، 1379

نوشته شده توسط: علیرضا صدیق منش، روانشناس و مشاور

جهت تنظیم وقت مشاوره کلیک کنید